Những năm tháng bao cấp, trong mỗi gian bếp nhỏ bé, thứ quý giá nhất có lẽ chính là những chiếc nồi nhôm cũ kỹ. Người ta thường phải chắt chiu lắm mới sắm được một hai cái nồi, thường làm từ nhôm tái chế, mỏng nhẹ, quai cũng bằng nhôm. Một chiếc nồi thôi, nhưng gánh trên vai đủ thứ việc: từ nấu cơm, kho cá, nấu canh, cho tới hầm nước. Dùng riết rồi nồi cong vênh, đáy cháy xém, nhưng không ai nỡ bỏ, chỉ vá víu rồi tiếp tục dùng.

Nhà nào "khấm khá" hơn chút thì có thêm một cái nồi gang — thứ nồi đen bóng, nặng trịch. Nồi gang giữ nhiệt rất lâu, nấu kho cá, kho thịt thì tuyệt vời, từng thớ cá, miếng thịt đều thấm đẫm nước màu, mềm rục mà thơm nức mũi. Cầm nồi gang cũng phải dè chừng, kẻo nặng quá trượt tay là vỡ mất cả sàn đất.

Nồi áp suất Liên Xô

Thứ làm nên hương vị đặc trưng cho món ăn thời đó chính là nồi đất hay còn gọi là niêu đất. Người ta kho cá, kho thịt bằng niêu đất, để lửa liu riu cả buổi. Cá kho niêu đất vừa ngọt đậm, vừa phảng phất một mùi khói bếp rất đặc trưng, cứ thế mà thấm sâu vào ký ức của mỗi người con xa quê. 

Chảo thời ấy cũng chỉ có hai loại: chảo gang và chảo nhôm. Chảo gang nặng chình chịch, nhưng ai cũng thích vì khó cháy, rán cá vàng giòn mà không bị bén. Còn chảo nhôm nhẹ hơn, dễ xài, nhưng lỡ mà rơi mạnh tay thì móp méo ngay, nhiều nhà phải lấy búa gò lại cho phẳng.

Gác-măng-rê – phiên âm từ tiếng Pháp garde à manger – là hình ảnh quen thuộc trong mọi gian bếp Việt. Chiếc chạn bát mộc mạc ấy, làm từ gỗ hay tre, lúc nào cũng có ba tầng: tầng dưới úp nồi niêu, tầng giữa xếp bát đĩa, tầng trên vây lưới sắt, cất giữ thức ăn ngon.

Gác-măng-rê không chỉ để chống chuột, gián, mà còn là một phần ký ức ngọt ngào, nơi lũ trẻ mong ngóng món ngon mẹ dành, dù chỉ là chút lạc rang hay bát mắm chưng. Trong thời bao cấp khốn khó, đây là vật dụng hiếm hoi không cần tem phiếu, nhưng luôn hiện diện, lặng lẽ chở che hương vị gia đình qua năm tháng.